اجازات

مرحوم مبارکه‌ای در پایان کتاب "نور الانوار" می‌نویسد: "از جمله بزرگان دین که خدمت ایشان رسیده، از چندین نفر آنها اجازه روایتی و اجازه اجتهاد دارد، و چون از راه اجتهاد نخواست ارتزاق کند لذا اجازات خود را در صدد اشاعه در انظار برنیامد، ولی در این کتاب برای تذکار و یادگار آن اساتید عالی مقدار و ادای حق و بقای نام شریف آنها و تذکر از برای خود و بازماندگان مرقوم می‌دارد".

چنانچه از متن اجازات برمی‌آید، حضرات آیات: سید مهدی درچه‌ای، شیخ محمد رضا نجفی، سید ابوالقاسم دهکردی، سید نجم الحسن و سید حسن مدرّس اجازه اجتهاد و سایر بزرگان مذکور در ذیل، اجازه نقل روایت به ایشان داده‌اند. در پایان کتاب "نور الانوار" صورت اجازات مزبور به شرح زیر آمده است:

 

۱.اجازه ی آیة الله العظمی آخوند ملا عبدالکریم گزی

بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمد لله علی نعمه الباطنة وآلائه الظاهرة والصلاة والسلام علی محمد وآله الطاهرین. أمّا بعد، فقد اجزت للسید السند والحبر المعتمد، ذی الطبع النقاد والذهن الوقاد، العالم الفاضل الالمعی، السید محمد علی بن العالم الکامل السید علی المبارکی الموسوی، ان یروی عنّی الاصول الاربعة التی علیها المدار فی الاعصار... کما رویتها عن علمائنا الاعلام ومشایخی العظام، الواصلة الی اصحاب العصمة علیهم السلام. وأنا اوصیه بتقوی الله والاحتیاط فی جمیع الامور، لانه سبیل النجاة. والتمس من جنابه الدعاء فی مظان الاجابة، ولقد استفاد وسمع منّی برهة من الزمان الاصول والفقه، فبعد الامتحان وجدته اهلا لما التمس منّی ـ وفقه الله تعالی ـ فکتبت له هذه الاجازة بعد ما أجزت له شفاهة منی، فی الخامس والعشرین من شهر رجب المرجب سنة ثمان و ثلاثین وثلاثمائة بعد الالف من الهجرة المقدسة النبویة، علی هاجرها السلام. الأحقر الجانی عبدالکریم بن محمد مهدی الجزی الاصفهانی.

 

۲. اجازه ی آیة الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی

"بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله الذی نوّر قلوب العلماء العاملین بنور المعرفة وأیّدهم بالتوفیق بالعمل والتقوی... امّا بعد، فقد صحّ عندی ما کتبه الفاضل العالم العامل، علم الاعلام، حجة الاسلام، المولی عبدالکریم الجزی ـ روّح الله روحه ـ للفاضل اللبیب، ذی النسب الحسیب، العالم العامل الفاضل الکامل الالمعی... سید العلما ء الاعلام، السید محمد علی المبارک آبادی، ابن السید العالم الزاهد سید علی ـ ادام الله تعالی تاییداته وتوفیقاته العالیة ـ فأنا أجزته أیضا بما أجاز له ـ علیه الرحمة ـ وبما أجاز لی السید العلامة آیة الله الطباطبائی روایة کتب الشیعة بأجمعها، بأسانیدی الواصلة الی الائمة الطاهرین وأصحاب العصمة، علیهم صلوات الله وملائکته ما بقی اللیل والنهار. حرره الاحقر عبدالکریم... فی لیلة الخامس عشر من شهر شعبان المعظم سنة احدی واربعین وثلاثمائة بعد الالف من الهجرة النبویة".

 

۳. اجازه ی آیة الله شیخ محمد باقر بیرجندی

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله الذی أجازنا أن نحدّث بنعمته وأن نروی آثار عدله وحکمته وصحاح براهین علمه وقدرته... أمّا، بعد فقد استجازنی من تجب اطاعته وتقلّد طلبته، حیث انّه من نبع دوحة الکرم وغصن شجرة سادات الامم، ذو الاخلاق الفاضلة والشیم، والیه تنتهی کبار الهمم، وهو السید الاجل الامجد والسند الفقیه النبیه المدقق الاوحد والعالم الصفی الانجد والنقاد الماهر المؤید، سند الاخیار وغوّاص الاخبار وناشر الآثار والمتتبّع المستنبط الذی قلّ نظیره فی الاعصار، الفاضل الزکی الذکی والمطّلع المتبحّر الالمعی، الحاج الآقا سید محمد علی، نجل السید العالم العامل المشکور الآقا سید علی، فاجزت له ـ سلّمه الله تعالی ودامت برکاته علی البرایا ـ ان یروی عنّی... بطرقی الکثیرة المودعة فی رسالة "ذخیرة المعاد لافلاذ الاکباد". فمن طرقی الیها: حدثنی وأجازنی إجازة صحیحة صریحة بلسانه الشریف وکتب لی بقلمه اللطیف المنیف... المولی العماد والحبر السناد، المحقق النحریر والماهر الخبیر البصیر، نقاد الاخبار والآثار المأخوذة من الاعاظم الاخیار، العاجز عن وصفه لسان اللسن والمتّفق علی علوّ مقامه واتقانه کلّ العلوم الدینیة وعلی الخصوص علم الحدیث بشعبه... وهو الشیخ الموفّق المبرأ من الشین والمتحلّی بکل زین، المعروف بالحاج الآقا النوری، ثالث الطبرسیین ورابع المحمدین الثلاثة المتقدمة، الحاج المولی محمد حسین بن العالم الکامل الشیخ محمد تقی النوری... وکان ذلک فی شهر ربیع الثانی سنة ۱۳۴۷".

 

۴. اجازه ی آیة الله العظمی شیخ محمد حسین فشارکی

بسم الله الرحمن الرحیم. والذی یلیق لسیدنا العالم العامل، الناسک مناسک الصالحین والناهج مناهج المحققین والمدققین والدارک مدارک العلماء المبرزین، المولی الوفی والفقیه المهذب الصفی، السید محمد علی المبارکه شهرة، أن أکتب له شرحاً وافیاً لفضائله وجامعاً لمناقبه وإجازة مفصلة کاملة له، الا انّ ضیق المجال لکثرة العلة والامراض اوجب الاقتصار علی تصدیق هذه الاجازة بمراتبه وفضائله، والازدیاد علیه بانّی ایضا اجزت له ان یروی عنّی کلّما صحّت لی روایته وحسنت لی درایته وکلما رویته عن مشایخی المتصلة الی الائمة الطاهرین، الا انّی لا مجال لی الآن لبسط تحریره وهو مضبوط فی محالها، فاجزت له بجمیع طرقی؛ فهو المحدث المجاز والناطق بالصواب، الممیز بین الصحیح منها وسقیمها وله فضائل کثیرة فی الفقه واصول الاحکام، ولیشکر الله بما نال. ۶ شهر شوال سنة ۱۳۴۷.

 

۵. اجازه ی آیة الله العظمی سید ابوالقاسم دهکردی

بسم الله الرحمن الرحیم. حمداً لنعمائه وآلائه والصلاة والسلام علی عباده المصطفین الاخیار... وبعد، فقد قرأ علیّ قرائة فهم وتدقیق واتقان وتحقیق، فی سنین متوالیة، السید الاجلّ الناسک المتورّع الحسیب والعالم الفاضل النسیب، ناشر آثار الائمة الطاهرین ومبیّن اخبار اجداده المعصومین، ناقد الاحادیث النبویة، ذو الاخلاق السنیة والافعال الحمیدة المرضیة، جامع الفضائل والمناقب ومجمع المآثر والمناصب، الزکی الالمعی، مولانا السید محمد علی بن العالم الفاضل الکامل الامیر سید علی اللنجانی المبارکی، فاستجاز منّی ـ أیده الله تعالی ـ فبعد الامتحان والاستخارة وجدته أهلاً لذلک، ممیّزاً بین الصحیح والسقیم من الأخبار بجمیع أقسامه، مستنبطاً للفروع من اصوله؛ فأجزت له ـ أیّده الله تعالی ـ أن یروی عنّی ما یصحّ عنده من مسموعاتی ومرویّاتی... بجمیع طرقی المتصلة وأسانیدی...منها: ما أخبرنی الحبر القمقام، ثالث الطبرسیین، تاج الملة والحق والدین، وحید عصره وفرید دهره، مولانا الحاج میرزا حسین النوری...ومنها: ما أجازنی علم الأعلام وحجة الاسلام الحاج میرزا حبیب الله الجیلانی الرشتی، أعلی الله مقامهما...وألتمس من جنابه الدعاء وأن لا ینسانی مظان إجابته واوصیه بالاهتمام بالنوافل، لا سیما صلاة اللیل؛ لأنّها من أعظم قربات الله وما یتقرب العبد إلیه ولیصل إلی حوائجه للدنیا والآخرة. وأنا الفقیر الجانی السید ابوالقاسم الدهکردی النجفی الاصفهانی فی... ۱۳۴۹.

 

 

۶. اجازه ی آیة الله سید نجم الحسن لکهنوی

بسم الله الرحمن الرحیم. الحمد لله رب العالمین، الذی زیّن سماء الدین بمصابیح النجوم المشرقة المستضیئة من شمس فلک النبوة، اعنی العلماء العاملین المقتفین بقفاء النبیین والسالکین مسالک المرسلین...

أمّا بعد، فإنّ أهمّ العلوم بعد معرفة الحیّ القیوم وتوابعه من اصول العقائد الدینیة، هو العلم بالاحکام الشرعیة الفرعیة، ولا یمکن هذا الا بنقل الحدیث وتنقیحه والبحث عن تسقیمه وتصحیحه والفحص عن تعدیله وترجیحه والاطلاع من قویّه وضعیفه ومرسله ومسنده، وهو مع ذلک اتخّد فی هذه الازمنة ظهریّا وجعل الاکباب علیه شیئا فریّا...

ولمّا تشرّفت ببلدة لکهنو من بلاد عصمة هندوستان بلقاء السید السند والحبر المعتمد، العالم العامل والمتبحر الکامل، الجامع بین حسب الفضل وکرم النسب، الواقف نفسه علی اقتناء اعلاق الکمال والقاصر همته علی اکتساب العلوم والاعمال وبذل جهده لنشر الاحادیث والاخبار فی البلاد والامصار، الذی قلّ من یری عین الدهر نظیره فی الاعصار، سید العلماء العاملین ونخبة الفقهاء والمجتهدین، عزّ الملة والدین، الذکی الالمعی، مولانا السید محمد علی الاصفهانی المشتهر بالمبارکی، بلغه الله تعالی اقصی مراتب العلم والعمل. وکان حصول هذا التشرّف لنا یوم الخامس من شهر ذیقعدة الحرام سنة ستة واربعین وثلاثمائة بعد الالف، علی هاجر‌ها السلام.

فاستجازنی روایة صحاح الشیعة من المتقدمین والمتأخرین، فأجبته إلی ذلک وإن لم أکن أهلاً لسلوک هذه المسالک، فأقول: قد أجزته ـ أدام الله عمره وعلوّه وضاعف سموّه ـ بحقّ روایتی لجلّ کتب الفرقة الناجیة و صحاح العامة، وعلیه العمل بما یستفید منها، کما أجازنی الاسوة العلامة الحاج النوری وآیة الله المیرزا الشیرازی... فلیرو لمن شاء، وله ان یجیز لمن علم منه اهلیة ذلک، مراعیا شرایط الاحتیاط. والمسئول من جنابه المعظم امدادی بالدعوات. وأنا الفقیر الحقیر المسکین نجم الحسن المدعوّ بشمس العلماء، الموطن ببلدة لکهنوء.

 

 

۷. اجازه ی آیة الله العظمی علامه شیخ محمدرضا نجفی

بسم الله الرحمن الرحیم. بعد الحمد والصلاة، قد یلیق لسیدنا العالم المحدث الکامل الناقد البصیر والمتتبع الخبیر، سند العلماء ومعتمد الفقهاء، مولانا الحاج سید محمد علی المعروف بالمبارکه، أن اکتب له إجازة مفصلة وتصدیقاً لعلومه وفضائله وتشخیصه أنواع ما یجب من فنون الدرایة لفهم الحدیث والدرایة، إلا انّی اقتصر لضیق المجال وتشویش البال بتصدیق الاجازه التی کتبها له ـ سلّمه الله ـ شیخنا العلامة آیة الله الحائری القمی الحاج الشیخ عبدالکریم، وما کتبها السید الجلیل، حجة الاسلام، صدیقنا العلامة بالنجف الغری، مولانا نجم الحسن الهندی اللکهنوئی ـ دامت برکاتهما ـ لانّ الطریق منّی ومن هذین العلمین متحدة مودعة فی محالها. وممّا ینبغی أن اصرّح الآن أنّ سیدنا المعظم کان قد حضر محضرنا أیاماً وشهوراً متوالیة وسنین متعددة، وقرأ علیّ "اصول الکافی" واصول الفقه وفروعها علی نحو الاستدلال، إلی أن بلغ مرتبة الاجتهاد، وله الروایة عنّی جمیع کتب اصحابنا... وعلیه العمل بما یستنبط منها، وأسأل الله أن یبلغه إلی أقصی مراتب الاجتهاد، وأن یوفّقه بترویج شریعة أجداده الطاهرین، وأن لا ینسانی من الدعاء لی ولوالدی العلامة فی مظانّ الإجابة. فی الخامس والعشرین من شهر صفر الخیر سنة ۱۳۶۱.

 

 

۸. اجازه ی شهید آیة الله سید حسن مدرّس

بسم الله الرحمن الرحیم. بعد الحمد والصلاة، لمّا استجازنی السید السند والعالم الفاضل الکامل المعتمد الزکی الألمعی السید محمد علی المبارکی - أدام الله تأییداته - بعد ما حضر مجالس دروسنا الفقهیة والاصولیة فی دارالخلافة طهران فوجدته أهلاً لما استدعاه، لأنه قد بلغ - أیده الله - مرتبة الاجتهاد؛ فأجزت له بجمیع طرقی من مشایخی العظام حقّ الإجازة المتصلة باسانیدها إلی أصحاب العصمة، وألتمس من جنابه الدعاء. فی العاشر من شهر ذیقعدة الحرام سنة اثنی واربعین وثلاثمائة بعد الالف وأنا العبد الفقیر إلی الله السید حسن المدرّس.

۹. اجازه ی آیة الله العظمی سید مهدی درچه‌ای

بسم الله الرحمن الرحیم وبه نستعین والحمد لله رب العالمین والهنا الذی نوّر قلوب العلماء بنور العلم والمعرفة وجعلهم أعلاماً وسراجاً ونوراً فی ظلمات الأرض لأن یهتدی بهم الضالین ویستضیء من أنوار علومهم الجاهلون من عباده...

فبعد، لمّا منّ الله تعالی علی السیّد العالم العامل، ذو الفهم الزکی والقوة المستنبطة القدسیة والمحدث الجلیل والمتکلم النبیل، الناقد البصیر والممیز بین الصحیح والسقیم من الاخبار والاحادیث النبویة والمطلع علی فنون العلوم الشرعیة والآثار الواردة عن اهل بیت العصمة ـ سلام الله علیهم ـ بإعطائه ـ جلّ وعلا ـ إیاه مرتبة الاجتهاد والقدرة علی استنباط الفروع من الاصول.

وهو ـ سلّمه الله تعالی ـ مع نیله بهذه المرتبة الجلیلة استجاز منّی إجازة ما صحّت لی روایته وحسنت عندی روایته، بعد ما حضر علیّ سنینا عدیدة فی مجالس المباحثة العلمیة للاستفادة عن هذ العبد الضعیف وضبط ما بیّنا من افادات اساتیدنا العظام.

فبعد الامتحان وجدته ـ بحمد الله والمنّة ـ أهلاً لذلک، فأجزت له ـ سلّمه الله تعالی ـ کلّما رویتها عن مشایخی الفخام، التی منها: ما أجازنی الشیخ العلامة الأوحد الشیخ هادی الطهرانی، بطرقه الواصلة إلی أصحاب العصمة؛ ومنها: ما اجازنی السید العالم، وحید عصره، السید محمد کاظم الیزدی، بجمیع اجازاته من مشایخه المعظمین الواصلیة الی اهل بیت الطاهرین. وأنا ألتمس منه الدعاء فی مظان الاجابة. والحمد لله رب العالمین ولعنة الله علی اعدائهم اجمعین، وکان ذلک فی منتصف من شهر شعبان المعظم فی سنة الثامنة والخمسین وثلاثمائة بعد الألف من الهجرة النبویة.

 

صوت:

دریافت

چو خواست طوطی طبعم سخن کند آغاز

 

به مدح میر جلیلی، سلیل میر حجاز

 

خرد ز مهر برآشفت کان سلیل نبی

 

نه آن بود که به مدحش کنی زبان را باز

 

مقام او ز ثنای تو برتر است فزون

 

جلال او ز بیان تو ارفع است و فراز

 

یگانه فاضل دهر است این ادیب اریب

 

خطیب شرع حبیب خداست این ممتاز

 

وحید عصر و سمّی محمد است و علی

 

سلاله ایست از آن خاندان به عزّت و ناز

 

چگونه مدح مر او را توان کنی به جهان

 

که ذمّ به ساحت قدسش بود همی زآغاز

 

تو را به منقبتش در سخن چه نیرویی است

 

که خود به دهر سخن آفرین بود از راز

 

ندیده‌ای به فراز منابرش هر دم

 

چگونه وعظ و تکلم کند به ترک و به تاز

 

ندیده‌ای به بیان ملیح او خلقی

 

به دهر واله و شیدا بوند یا جان باز

 

جواب داد خرد را زعشق، طبع سلیم

 

که در ظهور ارادت شدم ورا دمساز

 

مرا خلوص چو نسبت بدو بود افزون

 

بدین چکامه کنم خود هماره سر افراز

 

ملامتی نبود در مدایحش بر من

 

که نیست حافظ و سعدی چو زنده ‌در شیراز

 

هرآنچه کرد خدایم عطا ز فهم و خرد

 

به جلوه زیب مجالس کنم بلا انباز

 

پس آن زمان به ادب داد پاسخم به خرد

 

فروتنی چو بود پیشه‌ات، تو راست جواز

 

ولی جلالت او را عظیم بنگر نیک

 

که در فضای کمال است فرد، آن شهباز

 

دوباره داد مر او را روان جواب که من

 

چو خور به فضل و هنر می‌شناسم او را باز

 

بلاعدیل بود در جهان به علم و عمل

 

سخن ز راه حقیقت مراست نی ز مجاز

 

ثنای حضرت او فرض بر عباد بود

 

دعای اوست سزاوار در قنوت نماز

 

اگرچه معرفتی نیست طبع را به جهان

 

که در خورش بنماید زبان به مدح دراز

 

چو آفتاب به آفاق گرچه شهره بود

 

به نعت و منقبتش نیست در زمانه نیاز

 

چه احتیاج به مدحش بود که در دوران

 

هزار چون من محمود گشته است ایاز

 

چنان شهیر به قدس است او که در قرآن

 

اشارتی شده از بقعه مبارکه باز

 

ولی خطا نکند کس از این بیان ملیح

 

که هست معنی و تفسیر دیگری به طراز

 

تمام می‌نشود طبع را سخن به مدیح

 

اگرچه قافیه تنگ است چون بت طنّاز

 

وسیع بود گرَم سجع را فضا به مراد

 

چو طیر، کلک بیان می‌نمود خوش پرواز

 

وگر نبود مضیّق مرا مجال و زبان

 

بسی به قافیه بودم حریص و صاحب آز

 

چو تاز و ساز و گراز و نهاز و باز و گداز

 

چو جاز یا که جهاز و مُجاز یا غمّاز

 

ولی ز بخت پریشان خویشتن چه کنم

 

که خوش خرام چو کبک دری نگردد غاز

 

فراز هرچه شود لحنِ بوسلیک به دهر

 

ملاحتش نبود به ز نغمه شهناز

 

اگر هزار ندایی ز اصفهان خیزد

 

به فنّ شعر نگردد بلند زو آواز

 

طلب کنند از او لعل و دُر به جای خزف

 

خورند سیب و بهش را همی به جای پیاز

 

ولی ادیب چو "محزون" همی ز جی خیزد

 

چنان که زیره ز کرمان و شکّر از اهواز

 

وفات و مراثی

این عالم خطیب پرتلاش در قبل از ظهر روز جمعه ۷ رجب سال ۱۳۶۵ق (۱۶ خرداد ۱۳۲۵ش) وفات یافت و در بقعه تکیه تویسرکانى در جوار پدر همسرش آیة الله سیّد محمد باقر تویسرکانی مدفون گردید. به گفته برخی وی را مسموم کرده بودند ولی حقیقت معلوم نشد.  دامادش مرحوم سید علی بدیع‌زادگان "هور" ماده تاریخ وفات او را چنین سروده است:

پی تاریخ هجری قمری

"هور" این بیت را نمود ایجاد

 

"حاج سید علی مبارکه‌ای

صحن فرودس را صفائی داد"

 

استاد فضل الله اعتمادی "برنا" نیز در این باره گوید:

ز "برنا" شنو سال فوتش به شمسی:

 

"محمد علی سید واعظین بود"

 

آقای علی مجاهد در "روزنامه اصفهان" می‌نویسد:

"مرگ جانگداز مبارکه‌ای بی اغراق لطمه‌ای بود که به جهان علم و ادب و فضل و دانش این کشور کهن سال وارد آمد. عالم روحانیت یک نفر از مبلغین فاضل پاک دامن و جدی خود را از دست داد. از عمر پر مرارت توأم با خدمت به جامعه اسلامی مبارکه‌ای بیش از چهل و چند سال نگذشته بود و اگر طبیعت غدّار، این بزرگ مرد لایق را چند سال دیگر نگاه می‌داشت، بدون شک یکی از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین و گران‌بهاترین مردان عالم اسلام به شمار می‌رفت.

مبارکه‌ای یک نفر از نویسندگان زبردست و شیوا قلم، از ناطقین کم نظیر و مورّخ با اطلاع بود. مخصوصاً در نتیجه مسافرت‌های پی در پی به اقصی ممالک عالم، اطلاعات عمیقی به دست آورده که کم و بیش آنها را در مجله‌های مختلفه به چاپ رسانیده بود... این عالم بی نظیر، این دانشمند محبوب، این واعظ مشهور، پس از مسافرت آفریقا پنج سال انزوا و گوشه نشینی را برای خود اختیار نموده و مشغول تألیفات و تصنیفات شده و مشاهدات و عقاید خود را به رشته تحریر درآورده که بالغ بر ۵۳ کتاب مفصل می‌باشد".

سوگنامه آیتی در فوت مبارکی

مرحوم عبدالحسین آیتی یزدی  در مجله "آئین اسلام" شرحی در باب وفات مرحوم مبارکه‌ای بدین شرح مرقوم نموده است:

"سحبانِ عصر رفت. حسّانِ دهر در خاک خفت. زبان ناطق ملّت، جهان را بدرود گفت. هیجده سال بود نگارنده با مرحوم صفا حاج سید محمد علی واعظ مبارکی اصفهانی آشنا بودم، ولی دو سال اخیر که آن مرحوم تقریظ بر "کتاب نبی" یا "تفسیر آیتی" نوشتند، آشنایی به رفاقت مبدل شد.

گویا قضای آسمانی در کمین بود که پیش از حدوث این فاجعه، بر جزئیات حال آن مرحوم آگاه شوم؛ از این رو توافق افق، ما را به هم نزدیک کرد، چندان که متجاوز از دو ماه در اصفهان شب و روز، گاه و بیگاه با هم بودیم و کاملا با اخلاق و افکار و عقائد این مرد بزرگوار آشنا شدم.

مرحوم مبارکی تنها ناطق بر سر منبر نبود، بلکه ناصح مهربانی بود که با لطف بیان، آشنایان خود را متنبه می‌ساخت. علاقه اسلامی او به کمال بود، بی آن که کمتر موهومی را مورد توجه قرار دهد. مسافرت‌های هند و مصر موجب پختگی و پخته کاری‌های آن مرحوم شده بود. همدمی الیف و مصاحبی انیس بود. نسبت به دوستان خود صدیق و وفادار بود، و بالاخره صفات و اخلاق پسندیده اش بر نکوهیده ها غلبه داشته، شخصی به تمام معنی موحّد بود.

چون نمی‌خواهم مبالغه و اغراق گفته باشم، این است که نمی‌گویم هیچ‌گونه نقیصه اخلاقی نداشت، ولی می‌گویم که در برابر هر نقیصه، چندین خصیصه نیکو داشت...

خلاصه این است که مرحوم مبارکی آدم بسیار خوبی بود، در جودت ذهن و هوش سرشار کم‌نظیر بود. قریحه نظم هم داشت و "صفا" تخلص می‌کرد.

دریای غم یا وفات آقای مبارکی

امسال باز، آمده از ره، بهارِ غم

 

طوفانِ غم فکنده مرا در بحارِ غم

 

 

کم بود بار غم مگرم پار، ای فلک!

 

کاین بار غم فزود دگر ره به بار غم

 

غم‌های پار، کهنه مگر بود ای دریغ!

 

کامروز تازه گشت مرا روزگار غم

 

 

 

امروز روزگار میان غمم نهد

 

فردا شبم زمانه کشد در کنار غم

 

غم مستبدّ و کهنه پرست است و مرتجع

 

کاین گونه یار ما شده اندر دیار غم

 

فارغ ز غم ندیده‌ام اندر همه دیار

 

در شهر یار ماست مهین شهریار غم

 

غم کشت هرکه را که به غم غمگسار گشت

 

در دهر بهر ماست مگر زهر مار غم

 

گه غم ز آسمان به سرایم فتد چو گل

 

بر پای دل خلد به زمین، گاه خار غم

 

گه بی سلام آید و در دل کند مقام

 

گه بی درود می‌رود این است کار غم

 

غم شاه مطلق است در این کشور وجود

 

کس نیست چون جناب جلالتمدار غم

 

اندیشه اش بود نه ز شاه و نه از وزیر

 

یا لَلعَجَب ز قدرت و از اقتدار غم

 

انسان اگر که فاعل مختار بُد چرا

 

مجبور بود این همه در اختیار غم

 

عیبم مکن بگویمت ار: تیزتر بود

 

از ذوالفقار شیر خدا، ذوالفقار غم

 

ترسم به بارگاه خدا نیز سرفراز

 

باشد هماره حضرت پروردگار غم

 

گوید منم که بر همه پاداش می‌دهم

 

کاین گونه می نهم همه را در فشار غم

 

صابون غم به رخت همه خلق خورده است

 

گاهی به حجله غم و گه در مزار غم

 

گاهی غم زن است و گهی بچّه، گاه نان

 

پشت تمام خلق شکسته ز بار غم

 

اندوه دوست، غصّه دشمن، غم وطن

 

کرده تمام خلق جهان را دچار غم

 

چونان که بنده از پس هفتاد و اند سال

 

گه غم سوار من بُد و گه من سوار غم

 

جستم یکی رفیق و ببستم دلی به او

 

گفتم دگر نمی زیم اندر خمار غم

 

 

کاین دوست عالم است و برازنده و شفیق

 

دیگر کسی نمی‌بردم در قمار غم

 

سحبان عصر و ناطق ملت، دُهاءِ دهر

 

با دوستیّ او نبَرم انتظار غم

 

نسل رسول، سید محمد علیّ راد

 

یار من است و من نشوم هیچ یار غم

 

اندر تخلص است "صفا" خود صفای صرف

 

او دوستار من، نه منم دوستار غم

 

بر پشت کوه صفه نهادم چو پشت خویش

 

ناگه بلند گشت از آنجا شرار غم

 

آمد خبر که مَردِ صفا، فجأه کرد و مُرد

 

از این خبر فتاد به هر قلب، نار غم

 

اندر هزار و سیصد و هم شصت و پنج رفت

 

پنجاه ساله مرد از این خاکسار غم

 

زاهل مبارکه به مبارک سرای خلد

 

رفت و نهاد داغ الم بر عذار غم

 

ثابت شده که نیست در این دکّه وجود

 

عیارکی که بشکند آخر عیار غم

 

خاموش "آیتی" که تو خود هم روانه‌ای

 

زین خانه سرور، از این خارزار غم

 

مجله آئین اسلام/شماره 118/25تیر1325

دریای غم یاوفات آقای مبارکه ای /سروده: عبدالحسین آیتی

رحوم عبدالحسین آیتی یزدی  در مجله "آئین اسلام" شرحی در باب وفات مرحوم مبارکه‌ای بدین شرح مرقوم نموده است:

"سحبانِ عصر رفت. حسّانِ دهر در خاک خفت. زبان ناطق ملّت، جهان را بدرود گفت. هیجده سال بود نگارنده با مرحوم صفا حاج سید محمد علی واعظ مبارکی اصفهانی آشنا بودم، ولی دو سال اخیر که آن مرحوم تقریظ بر "کتاب نبی" یا "تفسیر آیتی" نوشتند، آشنایی به رفاقت مبدل شد.

گویا قضای آسمانی در کمین بود که پیش از حدوث این فاجعه، بر جزئیات حال آن مرحوم آگاه شوم؛ از این رو توافق افق، ما را به هم نزدیک کرد، چندان که متجاوز از دو ماه در اصفهان شب و روز، گاه و بیگاه با هم بودیم و کاملا با اخلاق و افکار و عقائد این مرد بزرگوار آشنا شدم.

مرحوم مبارکی تنها ناطق بر سر منبر نبود، بلکه ناصح مهربانی بود که با لطف بیان، آشنایان خود را متنبه می‌ساخت. علاقه اسلامی او به کمال بود، بی آن که کمتر موهومی را مورد توجه قرار دهد. مسافرت‌های هند و مصر موجب پختگی و پخته کاری‌های آن مرحوم شده بود. همدمی الیف و مصاحبی انیس بود. نسبت به دوستان خود صدیق و وفادار بود، و بالاخره صفات و اخلاق پسندیده اش بر نکوهیده ها غلبه داشته، شخصی به تمام معنی موحّد بود.

چون نمی‌خواهم مبالغه و اغراق گفته باشم، این است که نمی‌گویم هیچ‌گونه نقیصه اخلاقی نداشت، ولی می‌گویم که در برابر هر نقیصه، چندین خصیصه نیکو داشت...

خلاصه این است که مرحوم مبارکی آدم بسیار خوبی بود، در جودت ذهن و هوش سرشار کم‌نظیر بود. قریحه نظم هم داشت و "صفا" تخلص می‌کرد.

دریای غم یا وفات آقای مبارکی

امسال باز، آمده از ره، بهارِ غم

 

طوفانِ غم فکنده مرا در بحارِ غم

 

 

کم بود بار غم مگرم پار، ای فلک!

 

کاین بار غم فزود دگر ره به بار غم

 

غم‌های پار، کهنه مگر بود ای دریغ!

 

کامروز تازه گشت مرا روزگار غم

 

 

 

امروز روزگار میان غمم نهد

 

فردا شبم زمانه کشد در کنار غم

 

غم مستبدّ و کهنه پرست است و مرتجع

 

کاین گونه یار ما شده اندر دیار غم

 

فارغ ز غم ندیده‌ام اندر همه دیار

 

در شهر یار ماست مهین شهریار غم

 

غم کشت هرکه را که به غم غمگسار گشت

 

در دهر بهر ماست مگر زهر مار غم

 

گه غم ز آسمان به سرایم فتد چو گل

 

بر پای دل خلد به زمین، گاه خار غم

 

گه بی سلام آید و در دل کند مقام

 

گه بی درود می‌رود این است کار غم

 

غم شاه مطلق است در این کشور وجود

 

کس نیست چون جناب جلالتمدار غم

 

اندیشه اش بود نه ز شاه و نه از وزیر

 

یا لَلعَجَب ز قدرت و از اقتدار غم

 

انسان اگر که فاعل مختار بُد چرا

 

مجبور بود این همه در اختیار غم

 

عیبم مکن بگویمت ار: تیزتر بود

 

از ذوالفقار شیر خدا، ذوالفقار غم

 

ترسم به بارگاه خدا نیز سرفراز

 

باشد هماره حضرت پروردگار غم

 

گوید منم که بر همه پاداش می‌دهم

 

کاین گونه می نهم همه را در فشار غم

 

صابون غم به رخت همه خلق خورده است

 

گاهی به حجله غم و گه در مزار غم

 

گاهی غم زن است و گهی بچّه، گاه نان

 

پشت تمام خلق شکسته ز بار غم

 

اندوه دوست، غصّه دشمن، غم وطن

 

کرده تمام خلق جهان را دچار غم

 

چونان که بنده از پس هفتاد و اند سال

 

گه غم سوار من بُد و گه من سوار غم

 

جستم یکی رفیق و ببستم دلی به او

 

گفتم دگر نمی زیم اندر خمار غم

 

 

کاین دوست عالم است و برازنده و شفیق

 

دیگر کسی نمی‌بردم در قمار غم

 

سحبان عصر و ناطق ملت، دُهاءِ دهر

 

با دوستیّ او نبَرم انتظار غم

 

نسل رسول، سید محمد علیّ راد

 

یار من است و من نشوم هیچ یار غم

 

اندر تخلص است "صفا" خود صفای صرف

 

او دوستار من، نه منم دوستار غم

 

بر پشت کوه صفه نهادم چو پشت خویش

 

ناگه بلند گشت از آنجا شرار غم

 

آمد خبر که مَردِ صفا، فجأه کرد و مُرد

 

از این خبر فتاد به هر قلب، نار غم

 

اندر هزار و سیصد و هم شصت و پنج رفت

 

پنجاه ساله مرد از این خاکسار غم

 

زاهل مبارکه به مبارک سرای خلد

 

رفت و نهاد داغ الم بر عذار غم

 

ثابت شده که نیست در این دکّه وجود

 

عیارکی که بشکند آخر عیار غم

 

خاموش "آیتی" که تو خود هم روانه‌ای

 

زین خانه سرور، از این خارزار غم

سایت مفاخرشهرستان مبارکه :www.mobarakehcity.ir

ابوالمعالی سیدمحمدعلی موسوی نسب مبارکه متخلص به صفایی در ۱۷ ذیقعده سال ۱۳۱۶ق در مبارکه  متولّد شد.

نسب شریفش از طرف پدر به حضرت حمزة بن موسی بن جعفر علیهم السلام می‌رسید. اجداد کبارش در عهد شاه طهماسب صفوی از نجف اشرف به ایران آمده و در زمان شاه عباس در اصفهان سکونت نموده‌اند.

جدّ اعلایش: میر عبدالباقی از مشاهیر علمای زمان بوده و در زمان فتنه افغان در مدرسه سلطانی اصفهان به شهادت رسیده است.

از میر عبدالباقی چهار فرزند ذکور باقی ماند که دو نفر از آنها به سوی بلوک لنجان متوجه شدند و یکی از آنان در مبارکه لنجان ساکن شده و پس از رفع فتنه افغان به ارشاد مردم و اقامه جماعت اقدام نمود.

مرحوم مبارکه‌ای پنجمین نسل از دودمان میر عبدالباقی نامبرده است.

یکی از اجداد مرحوم مبارکه‌ای: عالم عامل سید علی بن میر محمد است. وی در بدایت جوانی به اصفهان رفت و مدّت چهارده سال در اصفهان تحصیل کرده و در زمره خواصّ اصحاب آیات عظام: حاجی محمد ابراهیم کلباسی و سید محمد باقر شفتی قرار گرفت. سید علی سپس در مبارکه به ارشاد و هدایت مردم پرداخت و به زهد و اخلاص و کرامت نامبردار گشت.

پدر مرحوم مبارکه‌ای. وی نیز عالمی زاهد واز شاگردان: ملا حسن دهنوی، میرزاعبدالغفار تویسرکانی، میرزا محمد هاشم چهارسوقی، شیخ محمد باقر نجفی و ملا محمد باقر فشارکی بود. وی از طرف میر سید محمد امام جمعه اصفهان، به امامت جمعه مبارکه منصوب شده و از طرف ظل السلطان نیز امور قضاوت و ترافع به او محوّل بود.

میر سید علی در زهد و تقوا شهرتی به سزا داشت. مرحوم مبارکه‌ای درباره او می‌نویسد:

"پدر معظم نویسنده، سید علی امام جمعه مبارکه لنجان که از نواد ایّام بود در زهد و تقوا، و مزار شریفش مطاف خلایق آن دیار است، ریاست روحانی آن حدود بر وجود او مقرّر بود. چند نفری که از ملاهای تازه آن دیار بودند برای رسیدن به ریاست، شب و روز در صدد تضییع او بودند که شاید خود به جای او به مسند ریاست برسند، و دمی از دسیسه برای این کار آسوده نبودند؛ ولی از آن جایی که او آلوده به طمع نبود و آز در مال مردم نداشت، این دسیسه ها را سودی نبود؛ ولی آنان رویّه ذاتی خود را از دست نمی دادند. روزی یک نفر از مخلصین آن جناب در حضور آمد و اظهار داشت که در مجلسی بودم که یکی از ائمه جماعت با چند نفری از ارباب عمائم چنین معاهده می کردند که آنچه بتوانند در تخریب و تحقیر شما کوشش کنند. آن جناب در جواب او این کلمه فرمود که: "هرکه با ما درافتاد ورافتاد". و در اندک زمانی همه آنها رهسپار دیار عدم شدند. با آن که آن مرحوم از همه آنها سنّ شریفش زیاده بود، و آنها در حکم اولاد او بودند، تمامی آنها را روزگار نابود کرد و مدت بیست سال دیگر با عزّت و شخصیت منفرد به ریاست آن دیار مقبول نزد خاص و عام بود".

وی در هشتم ربیع الاول ۱۳۵۴ق در سن ۸۴ سالگی در مبارکه دار فانی را وداع گفت.  "پس از هفتاد سال ریاست، این فخر از برای اولادش بس که وقتی از این خاکدان طبیعت پرواز به سدره قدسی نمود غیر از کفنی بیش‌تر نداشت".

 

 

از آن مرحوم چهار پسر به شرح زیر باقی ماند:

۱. میر سید محمد موسوی نسب

عالم فاضل. در سال ۱۲۷۳ش متولد شد. در اصفهان تحصیل نموده و پس از بازگشت به مبارکه به ارشاد و هدایت مردم پرداخت. پس از وفات پدر تمام مسئولیت‌های او را عهده دار گردید و با همتی بلند به ترویج دین و رتق و فتق امور مردم پرداخت. زهد و تقوای او در مدت عمر زبانزد بود. وی متجاوز از نود سال عمر کرد و در ۲۰ بهمن ۱۳۶۶ش وفات کرد و در کنار پدر بزرگوار خود مدفون شد.

۲. سید محمد علی مبارکه‌ای

۳. سید خلیل موسوی مبارکه‌ای

معروف به حاج آقا مبارکه‌ای. واعظ صالح فاضل، از محترمین اهل منبر. وی چهارسال از مرحوم سید محمد علی کوچک‌تر بود. پس از فوت برادرش به اصفهان آمد و به وعظ وارشاد و ذکر مصائب و مناقب اهل بیت علیهم السلام پرداخت تا در روز یکشنبه ۱۶ محرم الحرام سال ۱۳۹۶ق در سن ۷۵ سالگی وفات یافت و در تخت فولاد مدفون شد.

۴. سید مرتضی موسوی، مدیر مدرسه دولتی مبارکه.

 

 

حکایت

مرحوم مبارکه‌ای در کتاب "نورالانوار" حکایتی از دوران کودکی خود بدین شرح نقل کرده است: حکایت ۲۸: یاد دارم که در ایام کودکی از قصبه‌ای که وطن من بود موسوم به مبارکه، به صحرا رفته بودم. نزدیک به صحرایی که موسوم به سورک بود رسیدم. یکی از کودکان زارعین به پاسبانی بستانی از خربوزه مشغول بود و در اطراف می‌گشت. طفلی دیگر خربوزه‌ای کنده بود و پا به فرار گذارد. آن پاسبان خیال کرد که آن طفل با من بوده، خربوزه چیده و فرار کرده.

چون به او دسترس نشد بازگشت و من هم چون بی گناه بودم بی‌خیال بودم. او با چوبی که در دست داشت به قدری بر من زد که من از حال رفتم و آنچه بی گناهی خود را اظهار می‌کردم باور نداشت. تا یک نفر آمد و مرا از چنگال او نجات داد.

من قدرت و توانایی به رفتن نیافتم. در آن نزدیکی کاریزی بود معروف به کاریز شیخ آباد که در زیر او می‌رفتند برای آب خوردن. آن پاسبان بستان که نامش علی پسر عبدالله بود از زدن من دست برداشته، رفت در زیر کاریز برای آب خوردن.

یک وقت من دیدم گرد و غباری بلند شد. بعضی از دهقانان نزدیک متوجه شدند، دیدند سقف کاریز فرود آمده و آن پسر در زیر سقف بماند.

پس از دو روز خاک‌های او را عقب ریختند، جنازه خورد شده او را بیرون آوردند. و من در دوره زندگانی خود از این گونه قضایا زیاد دارم.

 

 

تحصیلات و اساتید

مرحوم مبارکه‌ای تا سنّ سیزده سالگی فارسی و مقدّمات عربی را در مبارکه نزد والد ماجد و غیره خواند. سپس به اصفهان رفت و نزد اساتید بزرگ آن زمان در مدرسه جدّه کوچک و مدرسه صدر تحصیل نمود.

چنانچه از کتاب "دانشوران و رجال اصفهان" برمی آید وی محضر بسیاری از فضلا و علمای اصفهان را درک کرده و در علوم گوناگون از درس آنان بهره برده است که عبارتند از:

۱. سید فخرالدین فیروزانی لنجانی  (درس "سیوطی" و "شرایع")

۲. شیخ حسن شیرازی (قدری از "مغنی" در نحو)

۳. شیخ محمد زارچی یزدی (حاشیه ملا عبدالله در منطق و شرح جامی در نحو)

۴. شیخ علی فقیه فریدنی (حاشیه ملا عبدالله و قدری از "معالم الاصول")

۵. سید میرزا اردستانی  (قدری از "ریاض المسائل" در فقه)

۶. شیخ محمد علی مدرس فتحی (قدری از هیئت قدیم)

۷. شیخ علی مدرّس یزدی (نحو و معانی بیان و فقه در مدت شش سال)

۸. میرزا احمد مدرّس ("شرح لمعه" و قدری از "متاجر")

۹. سید محمد رضا خراسانی (بسیاری از مباحث "معالم الاصول")

۱۰. سید صدرالدین کوپایی (قدری از اصول و منطق)

۱۱. سید مهدی درچه‌ای ("قوانین الاصول" و قدری از "کفایة الاصول")

۱۲. شیخ عبدالکریم گزی (قدری از "فرائد" و "متاجر")

۱۳. آقا سید محمد باقر درچه‌ای (درس خارج اصول)

۱۴. میر محمد صادق خاتون آبادی (یک دوره اصول در مدت چهار سال)

۱۵. سید محمد نجف آبادی

۱۶. میر سید علی نجف آبادی (فقه و اصول به مدت شش سال)

۱۷. حاج سید ابوالقاسم دهکردی ("مکاسب" و مباحث الفاظ "کفایه")

۱۸. علامه شیخ ابوالمجد محمد رضا نجفی ("اصول کافی" و اصول فقه و فقه)

۱۹. شیخ اسدالله قمشه‌ای متخلّص به "دیوانه"

۲۰. ملا عبدالجواد آدینه‌ای (امور عامّه "شرح منظومه")

۲۱. شیخ علی مفید  (جلد اول "شوارق الإلهام" در علم کلام)

۲۲. سید علی زنجیره فروش (شرح شاطبی در علم تجوید)

۲۳. شیخ محمد حکیم خراسانی (اصول فقه و مقدمات حکمت)

۲۴. میر سید علی جناب (بعضی از مباحث هیئت)

۲۵. سید محمد علی زنجانی ("فرائد" و "متاجر")

۲۴. آخوند ملا محمد کاشانی

۲۵. سید علی اکبر صدر الاطباء (طبّ قدیم)

۲۶. میرزا ابوالقاسم ناصر حکمت (طب قدیم)

 

 

سیر و سیاحت

سیّد در سال ۱۳۴۱ق از اصفهان به قم رفت و در خدمت آیات عظام: حاج شیخ عبدالکریم یزدی، سید ابوالحسن اصفهانی، میرزا محمد حسین نائینی  تحصیل کرد.

سپس به تهران رفت و چندی از درس: شهید آیة الله سید حسن مدرّس و میرزا طاهر تنکابنی (در حکمت)  در مدرسه سپهسالار جدید بهره برد.

آنگاه به اصفهان مراجعت نمود و به وعظ و خطابه اشتغال یافت.

پس از یک سال به خراسان رفت و مدّت سه سال از درس: آیة الله العظمی حاج آقا حسین قمی ، آیة الله میرزا محمد آقازاده  و آقای آقابزرگ حکیم  (در حکمت) استفاده کرد و در مدت سه سال توقّف در مشهد، به شغل وعظ اشتغال ورزید.

بعداً سفری به اصفهان کرده و دو مرتبه مراجعت نمود و پس از چند ماه، از راه زاهدان به هندوستان و افغانستان رفت. وی در بیرجند نیز از حضرات آیات: شیخ محمد باقر بیرجندی و حاج شیخ هادی بیرجندی  بهره برد.

 

در هندوستان، در لاهور و لکهنو از محضر: میر سید علی لاهوری و سید نجم الحسن لکهنوی فیض برد. پس از سیاحت آن دیار، از راه دریا به مکه معظمه رفت و باز به هندوستان مراجعت کرد.

آنگاه سفری به شانگهای چین و بعد به سنگاپور نموده و پس از بازگشت به کلکته، دوباره به مشهد مقدس رفت و از آنجا به اصفهان آمد.

پس از چند ماه به طرف شیراز رفت و از آن جا باز به اصفهان بازگشت و دوباره به طرف عراق عرب رهسپار شد و در مقدمه خوزستان و کردستان سیاحت نمود.

در عراق به درس آیات عظام: سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء الدین عراقی و میرزا محمد حسین نائینی در ظرف یک سال حاضر شد. در سامراء نیز از حضرات آیات: میرزا محمد عسکری و شیخ آقا بزرگ طهرانی استفاده‌های علمی برد.

آنگاه از عراق به طرف شامات و مصر حرکت نمود و در جامع ازهر، فضلای نامی از قبیل شیخ طنطاوی جوهری را درک کرد و در شام خدمت آیة الله سید محسن امین عاملی رسیده و به عراق و ایران بازگشت نمود.

وی در اصفهان به وعظ و خطابه اشتغال ورزیده و به انواع گرفتاری‌ها مبتلا گشت که تاریخ این مدّت از زندگانی را در کتابی نگاشته است.

 

 

طریقت عرفانی

مرحوم مبارکه‌ای در اوایل تحصیل به خدمت حکیم عارف نامی آخوند ملا محمد کاشانی رسیده و ملازم ایشان گردید.  وی در خاطرات خود می‌نویسد:

"[آخوند کاشی] مرا در حجره خود برده و به نصایح پدرانه‌ اندرزهای حکیمانه فرمود و مرا امر به ملازمت خود نمود... از همان شب، برحسب فرموده حکیم کاشی ملازمت او را اختیار نمودم، بدین طریق که از اول شب تا سه ساعت از شب گذشته در خدمتش می‌زیستم و در کمال میل، آنچه از خدمات از دستم برمی آمد در مورد آن پیر طریق عرفان و راهنمای سیر و سلوک به سوی حق دریغ نداشتم. ساعت سه، پس از صرف شام، ساعتی چند در اطاق خود رفته استراحت می‌نمودم.

یک ساعت به طلوع فجر برخاسته، دو مرتبه در خدمتش حاضر می‌شدم، و در آن وقت سحر، از حالات و کردار و راز و نیازش به سوی خالق یکتا، تأثراتی در من ایجاد می‌شد که آنچه در حالات گذشتگان شنیده در او مشاهده می‌کردم، و پس از ادای فریضه صبح نیز در خدمت بودم تا ساعتی از آفتاب برمی آمد.

سپس برای درس "مغنی" و "مطوّل" در خدمت فاضل مدرّس شیخ علی یزدی رفته، پس از فراغت از درس و مباحثه، یک ساعت به ظهر مانده شرفیاب پیر کامل روشن ضمیر خود شده، مشغول انجام خدمت شده، پس از صرف نهار او را راحت گذارده در اطاق خود می‌رفتم. در طرف عصر، باز یک ساعت ملازم خدمت بودم و یک ساعت به غروب مانده فکر مرا آزاد می‌ساخت و به فکرهای آزاد شخصی می‌پرداختم. و در شب‌های پنجشنبه و جمعه تماماً در خدمتش تا به صبح به استفاده‌های روحانی موفّق بودم. و در هر شبی به قدر نیم ساعت مرا به کلمات مواعظ و پند مشغول می‌ساخت، و به قدر نیم ساعت درس‌های روز مرا برایم جوهر مطالب را بیان می‌فرمود، تا آن که زمان ارتحال او از این عالم فانی دررسید. غرایب حالات و کرامات و خوارق عادات که من از بزرگ راهنمای خود دیدم جای بیان داشتن نیست. در سیر روحانیات آنچه دارم ابتدا از او دارم.

طریقه ریاضاتش از مولانا مولی حسن نائینی بود که او از حکیم ربانی استاد کامل خود آقا محمد بیدآبادی و او از مولانا اسماعیل خواجوئی اخذ نموده... بالجمله، در این مدت عمر کم، در خدمت آن شیخ کامل، نابینایی بودم بینا شدم. در جهان تنگ و تاریکی روحم در زندان بود، به فضای لایتناهی و به گلستان قدس پروازم داد، و اگر او را ندیده بودم شاید در این عالم هرچیز را که در دستگاه الهیات می‌شنیدم انکار داشتم، ولی همگی را به مقام شهود دیدم. و این مراحل فیوضاتی که من از آن بزرگ مرد سالک دریافتم می‌دانم که فقط در اثر خدمات مخلصانه بود. خدمت به حیوان و بشر عادی نورانیت روحانی می‌بخشد چه جای آن که خدمت در مورد انسان کامل ملکوتی باشد...

در باب وفات آن مرحوم، مرا در کنار نشاند و از خستگی‌های فوق العاده و بی خوابی‌های طاقت فرسا مرا مژده راحتی داد و وصایای مخصوص در گوشم بیان نمود... چون مرغ روحش به عالم قدس پرواز کرد، چنان بود که نزدیک شد مرغ روح من جوجه صفت به دنبال مادر خود پرواز نماید...

و مدت زمانی مرا عادت چنین بود که در ساعات سه از غروب گذشته، از شهر برای زیارت تربت آن حکیم ربانی حرکت می‌کردم و تا طلوع فجر بر سر آن تربت شریف به حال مراقبه می‌ماندم و چنان که شاگردان ارسطاطالیس از مرقد استاد خود فیض می‌گرفتند، من نیز از آن مرقد فیوضات گرفتم و در خواب‌ها و بیداری مکاشفاتی را سیر نمودم...

بالجمله، مدت یک سال پس از فوت او، من در خود حالاتی مشاهده می‌کردم که نتوانستم بر کسی اظهار داشتی و نه کسی از حالاتم اطلاعی داشت.

و از غرایب حالات که شاید بشر تصدیق نکند و اطبا انکار نمایند، مدت شش ماه من خواب را در خود مشاهده نکردم، و کمتر با اشخاص انس داشتم، و تدریجاً در فکر تحصیلات علوم غریبه و ریاضات روحیه برآمدم".

 

مرحوم مبارکه‌ای در آغاز برخی از تألیفات خود، از جمله جلد چهارم "تاریخ ایران و اصفهان" که در سال ۱۳۱۹ش به انجام رسیده، این شعر را مرقوم نموده:

مرا در سر به جز عشق علی نیست

 

جز این دستورم از شاه ولی نیست

 

به خلوتخانه اسرار توحید

 

مرا مونس بجز مونس علی نیست

 

سحرگه این سروش آمد به گوشم

 

که سرّ حق هویدا و جلی نیست

 

مگو فاش این سخن را‌ای "صفائی"

 

رفیق محرم و صاحب دلی نیست

 

 

 

تألیفات چاپ شده

مرحوم مبارکه‌ای بیش از پنجاه کتاب و رساله تألیف نموده است که به جز چند عنوان از آن‌ها به چاپ نرسیده که اسامی آنها بدین قرار است:

 

۱- صراط المستقیم یا نماز در اسلام

این اثر ارزشمند در اهمیت نماز و فوائد و خسران ترک این فریضه عظیمه، با توجه به اخبار و آیات و براهین عقلیه نگاشته شده و در ضمن بیان احکام نماز و مقدمات آن، فلسفه و فوائد آن احکام به زبانی ساده بیان گردیده است. این کتاب در سال ۱۳۶۵ق نگاشته و در ۱۷۸ صفحه چاپ شده است.

در آغاز آن مقدمه و تقریظ حکیم دانشمند، سید محمد حسین ادیب بجنوردی  معاون فرهنگ استان دهم اصفهان، آمده و تذکر داده شده که مقدمه و تقریظ مزبور، خود رساله‌ای مستقل در معرفت توحید و نبوت و سیر و سلوک و عبادات و فوائد آن بوده که به خاطر مشکلات چاپ، گزیده‌ای از آن نقل شده است.

 

ادیب بجنوردی در تقریظ خود می‌نویسد: "کتاب حاضر که به مناسبت معنی و حقیقت، "صراط المستقیم" نامیده شده، از تألیفات و قلم جناب عالم فاضل و خبیر محدّث شهیر آقای حاج سید محمد علی مبارکه‌ای ـ دامت برکاته ـ که به مضمون مشحون "إنّ الله یلقّن الحکمة علی لسان الواعظین" با عبارات شیوایی که بر حکمت و فلسفه و نتیجه این عبادت مشتمل است، و در این زمان کتاب بدین جامعی که به زبان نزدیک به فهم هرکس بوده باشد در این موضوع نوشته نشده است، و واقعاً هرکس طالب روش ظاهر و باطن و سیر الی الله باشد از مطالعه این کتاب علما و عملا بهره مند می‌گردد".

 

۲- منهج القویم

در معرفت رسول مکرّم اسلام و ائمه طاهرین علیهم السلام.

این رساله به ضمیمه صراط المستقیم در ۴۶ صفحه به چاپ رسیده است.

 

۳- کشف المهلکات

در سموم مسکرات، مطابق کشفیات پزشکی و ادیان آسمانی، با آیات عبرانی و سریانی و عربی، از تورات و انجیل و قرآن مجید.

علامه محمود شهابی در پایان رساله "تحصیل الثمن" مرحوم مبارکه‌ای، این کتاب را چنین معرفی کرده: "کتابی است در نهایت عام الفائده، مشتمل بر چهار مجلد:

اوّل: در مضارّ مسکرات از روی ادله و براهین عقلی و نقلی، از تورات و انجیل و سایر کتب انبیاء سلف، به زبان عبرانی و سریانی، مطابق ترجمه‌های یهود و نصاری، با نقل خطوط عبرانی توراتی، با اشاره به مواضع صفحات و سطور و آیات آنها، و کلمات اطباء از ایرانی و اروپایی، قدیماً و جدیداً، و آیات و اخبار و احکام اسلامی، در مجالس متعدده، به طرز صورت منبری نوشته شده.

و [جلد] دوم: در اخلاق مذمومه، و سوم: در صفات ممدوحه و منجیات روحیه،

و چهارم: در عبادات و فلسفه احکام که امروزه در تمام دنیا کشف شده.

حضرات آیات: آخوند ملا محمد حسین فشارکی و میر سید علی نجف آبادی بر این کتاب تقریظ نگاشته‌اند.

تقریظ آخوند فشارکی بر کتاب "کشف المهلکات"

"وبعد، محض تشویق و ترغیب عموم اخوان ایمانی و اعلام آنها به استفاضه و استضائه از اشعّه انوار علوم موهوبه که مندرج است در تألیف و تصنیف جناب العالم العامل الناسک السالک مسالک التنقیح والتعمیق، ابوالفضائل والمعالی والمکارم، السید السند العلی، ذو الفضل الباهر والعزّ الشامخ، الفاضل الکامل الألمعی، مولانا آقا سید محمد علی المبارکی ـ مدّ ظله العالی ـ که الحقّ والإنصاف سزاوار انواع تمجید و انحاء تحمید و تشکرات فائقه هستند، که رشحه‌ای از رشحات علوم مفاوضه الهیه را با مضامین اخبار صحیحه وغیرها، برای تنبیه غافلین و تعلیم جاهلین و ارشاد ضالین، در این رساله شریفه، در طیّ چندین مجلس، تقدیم اخوان ایمانی و عامّه مکلّفین فرموده‌اند ، که بعد از مطالعه کامله در مضامین آن، قدردان نعمت وجود ایشان و متشکر از این احسان ایشان به عامه ارباب عقول خواهند شد، که احسن هدایا و اطیب مبذولات بذل کلمه نصیحت و عطف کلام هدایت است.

 

 

قلم قاصر از توصیف لایق جناب ایشان است. عموم اخوان مؤمنین را متذکّر می‌سازیم که قدر بدانند این نوع مصنّفات را که مشتمل است بر انواع دلالات و براهین برای تصدیقات به عقاید حقّه، و به مراجعه و مطالعه آن استفاضه نمایند، و به وجدان، عارف به معارف حقّه شوند و بر همین قیاس کنند کلیه احکام الهیه را، و شکرانه نعمت تصنیف و مصنّف را در عهده بدانند. فی الثانی والعشرین من شهر ربیع الثانی سنة ۱۳۴۳".

جلد اول این کتاب که به صورت ۱۶ مجلس سخنرانی تدوین شده، در ۲۴۸ صفحه به خط شیخ محمد بن علی اکبر خوانساری، و به مباشرت میرزا عبدالرزاق صحّاف، در کارخانه استاد میرزا حسین خان مدیر فرهنگ چاپ شده است.

نسخه خطی جلد دوم در ۱۲۸ و جلد سوم در ۷۴ صفحه جیبی موجود است.

 

۴- سرادق دوشیزگان و سعادت ایرانیان

در وجوب حجاب و لزوم نقاب و بیان عفت و عصمت و مفاسد بی عفتی برای نظام کشور و امتیاز مرد از زن. این رساله در سال ۱۳۴۶ق تألیف شده و در مشهد مقدس در ۳۸ صفحه به چاپ رسیده و اخیراً در جلد اول مجموعه "رسائل حجابیه" به کوشش استاد رسول جعفریان تجدید چاپ شده است.

مؤلف کتاب را با اظهار نگرانی از بدعت کشف حجاب آغاز کرده و بر آن بوده تا نتیجه وخیمه و سوء عاقبت خرق پرده عفت و رفع حجاب عصمت را بیان کند. او کشف حجاب را زمینه روابط نا مشروع دانسته و به انجیل و برخی از اشعار فارسی و شواهد تاریخی استناد کرده و در پایان نیز با اشاره به عدم تنافی میان حجاب و تعلیم و تربیت زنان، بر علومی که ضروری زنان است تأکید کرده است.

 

۵- تحصیل الثمن

در شرح حدیث "حبّ الوطن من الایمان". این اثر در ۵۴ صفحه با خطی زیبا چاپ شده و در پایان تحقیقات رشیقه‌ای از "یگانه فاضل دانشمند و عالم جلیل هوشمند آقای آقا میرزا محمود خراسانی تربتی در ۱۶ صفحه ضمیمه شده است.

علامه شهابی  در آغاز این رساله که در سال ۱۳۴۵ق نگاشته شده می‌نویسد:

"ملاحظه حقایق کتاب مستطاب "تحصیل الثمن" و مطالعه دقایق مندرجه در آن شرح جلیل، که روح دم هر کالبد افسرده، و جان بخش هر روان پژمرده علیل است، الحق چنان افکارم را به هیجان آورده که من هم بی اختیار از بابت خدمت به جامعه اسلامیه و حوزه دینیه و حومه وطنیه، با نهایت جدیت و کوشش در اختصار، می‌خواهم با ساده‌ترین بیان و واضح‌ترین کلامی، یک سلسله از سخنان خیرخواهانه و کلمات ارادتمندانه خویش را، که قالب عواطف قلبیه و کاشف تأثرات روحیه ام هست، تقدیم آستان توجهات کلیه مسلمانان بالخصوص برادران ایران بنمایم".

مرحوم استاد شهابی سپس می‌نویسد: "بر هر مسلمان واقعی و متدین حقیقی، مدافعه از وطن که عبارت اخری همان بیضه اسلام و حوزه دین است و محبت به آن از فرایض و سنن و الزم واجبات است؛ و در این مقام، پس از مطالعه آنچه از قلم مبارک بندگان حضرت مستطاب، سید السند، الحبر الکامل المعتمد، یگانه سابح بحر خرد و عقل، فرزانه سائح وادی کمال و فضل، العالم الجلیل الناطق والفاضل الکامل، سلطان المتکلمین، ثقة الاسلام والمسلمین، آقای آقا سید محمد علی، دامت افاضاته، در ذیل حدیث شریف، بر صفحه کاغذ، و از آنجا بر قلب علاقمندان منتقل گشته، ما را بی نیاز کرده از آن که خامه خویش را در این میدان جولان دهیم؛زیرا که آنچه از آن قلم خامه مبارکه بر اوراق آن گران مایه نامه درج و رسم شده، علاوه بر آن که از حیث اسلوب نگارش بسیار مرغوب و از حیث بیان با احتوایش بر مطالب عالیه علمیه نیز بر آن روشی است که در این عصر بس مطبوع و مطلوب است، حقیقة برای اهلش چنان است که از لسان حال آنها کلمه: "یلیق بأن یکتب بالنور علی صفحات خدود الحور" به ظهور رسد، و سزاوار است که متدینین عظام و محبت دارندگان به حفظ بیضه اسلام، مندرجات آن نامه شریفه را وجهه همت خویش ساخته...".

 

۶- نور القدسى

در شرح احوال و تألیفات علّامه مجلسى و بیان مدفونین در بقعه متبرکه او.

این رساله به درخواست حاج غلامعلی کمالی نگاشته و در ۲۴ صفحه جیبی در مطبعه علمی تهران چاپ شده است.

 

 ۷- نور الانوار

در شرح حال بعضی از اولاد حضرت موسى بن جعفر علیهما السلام.

۸. پیام مبارکی به سوی کسروی

در دفع شبهات کسروی و سؤالات علمیه، شامل ۷۴۴ سؤال.

آثار چاپ نشده:

 

۹- تاریخ ایران و اصفهان

دایرة المعارفی است تاریخی و علمی که در چهار جلد مفصل تألیف شده و به اهمّ وقایع تاریخ ایران و اصفهان از آغاز تاکنون پرداخته است.

مؤلف در آغاز جلد چهارم این کتاب می‌نویسد: "پوشیده نماند که هر نویسنده‌ای را، آنچه کمال دقت در نوشته‌های خود بنماید، عاقبت قلم او خالی از لغزش نخواهد بود، و چه در افکار و چه در منقولات و مطالب عقلیه و نقلیه هفواتی خواهد داشت، خصوص این بنده بی بضاعت که سرمایه این امر خطیر را در دست نداشته و از فنون کمالات و فضایل بی بهره است. از این روی تصمیم بر آن گرفته شد که هریک از مجلدات این مجموعه را به نظر اهل خبره از دانشمندان برسانم، تا آنچه را که لازمه تنقیح بل تصحیح است بذل مرحمتی نموده، نظری در این اوراق نموده، به عین الرضا اصلاح نماید. پس از تأمل زیادی، چنین کس را نیافتم به غیر از حضرت مستطاب شریعتمدار، مروّج الاحکام، حجة الاسلام والمسلمین، ابوالمکارم والفضایل والعالم العامل، علامة الزمان ووحید عصره، قطب دائرة الکمال وفرید دهره، آیة الله فی العلمین، قرّة عین المؤمنین، الشیخ محمد رضا النجفی الاصفهانی، مدّ الله ظلّه علی رؤس العالمین، که ترجمه حالات شریفش در ضمن مجلدات بزرگان و دانشمندان مرقوم افتاد. لذا تصمیم خود را در خدمت معظم الیه معروض داشته و این استدعای عاجزانه را به کرم و همت عالیه خود قبول فرمود. از این روی، هریک از این مجلدات تقدیم گردیده، تا آن که در هر سطری از سطور و صفحه‌ای از صفحات لغزش و انحراف است تذکر داده، اصلاح آن به عمل آید؛ والله الموفّق للصواب".

 

۱۰- دانشوران و رجال اصفهان

از اول اسلام تا قرن چهاردهم، در پنج مجلّد به ترتیب حروف تهجّی.

این کتاب دائرة المعارفی بسیار ارزشمند و حاوی مطالب تاریخی و علمی و کلامی و غیره، و به خصوص مشتمل بر اطلاعات ناب و منحصر به فرد از سرگذشت بسیاری از رجال و علمای متأخر اصفهان است. برادر مؤلف، مرحوم سید خلیل الله موسوی در شرح حالی که در آغاز یکی از آثار مخطوط برادر خود نگاشته، نام این کتاب را "مرآة العلوم" ذکر کرده است.

سه جلد از این کتاب شامل رجال اصفهان از قرن اوّل تا زمان مؤلف است که بر طبق حروف الفبا تنظیم شده است. جلد اول در ۳۷۰ صفحه در سال ۱۳۵۷ق تألیف شده و با شرح حال ابراهیم ثقفی شروع شده و با شرح حال علامه ملا محمد باقر مجلسی ختم می‌شود. در این جلد شرح حال علامه مجلسی به طور مبسوط ذکر شده و بخش اعظم کتاب را فراگرفته است. نویسنده مباحث مفصلی نیز تحت عنوان اشتباهات "روضات الجنات" در ذیل شرح حال علامه میرزا محمد باقر خوانساری ذکر کرده است. جلد دوم از حرف ج تا لام را در بر دارد و در ۵۹۰ صفحه در سال ۱۳۶۰ق تألیف شده است. جلد سوم شامل ۴۰۰ صفحه است و تراجم رجالی است که نام آنان با حرف میم شروع می‌شود. در این جلد به مناسبت ذکر ملا محراب به شرح مسأله وحدت وجوود پرداخته و مباحث مفصلی در تصوف و عرفان بیان کرده است. شرح حال شیخ محمود مفید استاد مرلف آخرین شرح حال این جلد است.

علاوه بر سه جلد فوق، یک جلد دیگر نیز از حرف الف تا یا شامل رجال قبل از صفویه، و جلد دیگری نیز از حرف الف تا یا در ۳۷۰ صفحه، شامل شرح حال علمای متأخر و معاصر با مؤلف است که از حاج محمد ابراهیم کلباسی شروع شده و به حاج میرزا هدی کلباسی ختم می‌گردد. تألیف جلد چهارم در سال ۱۳۱۹ش به اتمام رسیده است.

 

۱۱- شجره مبارکه

یا خاطرات مبارکی، در شرح حال مفصل مؤلف از ابتدای کودکی تا شرح کیفیت تحصیل در حوزه علمیه اصفهان و سیاحت‌ها و جهان گردی‌های او، با تاریخ هر شهری که وارد شده است، در چهار مجلد: هندیه، حجازیه، عراقیه و مصریه.

 

۱۲. ثمرات العلوم

به طرز کشکول، در دو جلد، که در ضمن جهان گردی تنظیم شده و از کلیه علوم در او مندرج است.

۱۳. آئینه عبرت و زندان اصفهان

خاطرات نه ماه زندان نویسنده در دوره پهلوی، مشتمل بر مطالبی ارزشمند در بیان تشریح کردار و اخلاقیات و روحیات مردم آن روزگار اصفهان.

نسخه خطی آن در دو جلد جیبی موجود است.

۱۴. اسلام خالص

در ده فصل. نسخه خطی آن در حدود ۱۴۰ صفحه جیبی موجود است.

۱۵- سرّ الغیب وکشف العیب

در بیان طریق پیدا کردن حقیقت و رهایی از قیود تقلید‌های جاهلانه و طریق سیر و سلوک و مجاهدات نفسانیه و ریاضات شرعیه، در دو جلد.

نسخه خطی جلد اول آن در بیش از ۱۴۰ صفحه جیبی موجود است.

۱۶. اثبات الولایة ودلائل الامامة

در عقاید شیعه امامیه و نقل مآخذ آن از کتب اهل سنت.

۱۷. جنة السعداء وجنة الاتقیاء

در اعمال دوازده ماهه و سالیانه و عمری انسانی و دعاهای وارده و تکالیف یومیه با طرز فلسفی و عرفانی و ترجمه بسیاری از دعاها.

نسخه خطی این دو کتاب در دست نیست.

 

۱۸. شرح حالات حافظ

و شرح مشکلات از اشعار او. نسخه خطی آن در ۱۲۴ صفحه به قطع رقعی موجود است.

 

 

۱۹. السیف القاطع والنور اللامع

در رد عقاید ابن تیمیه و وهابیه به عربی. نسخه آن در ۴۰ صفحه موجود است.

۲۰. مرآة الغیب

در پیشگوئی‌های قرآن و ائمه طاهرین علیهم السلام که از راه عملیات جدیده و وقایع عالم به ظهور رسیده است. این رساله در سال ۱۳۶۱ق تألیف شده و نسخه آن در ۲۲۰ صفحه موجود است.

۲۱. نور السعادة

در فضیلت سیادت، مشتمل بر آیات و روایات و حکایات فراوان. نسخه خطی آن در ۳۶۸ صفحه موجود است.

۲۲- مثنوى سقراطیّه

در شرح حالات سقراط و در ضمن قصص و حکایات و طریق تکامل روحی و مطالب عرفانی. نسخه خطی آن در ۱۳۰ صفحه جیبی موجود است.

 

۲۳. دیوان اشعار

با تخلص "صفائی" نسخه خطی آن در ۱۶۰ صفحه به قطع رقعی موجود است.

۲۴. بشارات کتب سماویه

در سال ۱۳۴۰ق در هنگام تحصیل در مدرسه صدر تألیف شده و نسخه خطی آن در حدود ۱۹۰ صفحه موجود است.

 

 

گفتنی است که در ضمن مجلدات "تاریخ ایران و اصفهان" و "دانشوران و رجال اصفهان" و خاطرات مبارکی، برخی از مباحث متفرقه به گونه بسیار مفصل و در حدّ رساله‌ای مجزا بیان گردیده است، از جمله:

اسرار و فلسفه حج، تاریخ زندگانی حضرت رسول و جانشینان آن حضرت، تاریخ مکّه مکرّمه، فهرست بحار الانوار، منتخب احیاء العلوم غزالی.

نمونه اشعار

خوشا آن کس که بعد از زندگانی

 

از او نام نکو شد جاودانی

 

ز رنج خود شهان گنجی نبردند

 

چو بر تخت شهنشاهی بمردند

 

پس از مردن از آنها در زبان‌ها

 

نمی‌آید بجز وصف زیان‌ها

 

ولی آن کس که درس علم و دین خواند

 

از او نام نکو‌ اندر جهان ماند

 

به تن مرده نهان‌ اندر دل گل

 

به جان زنده به نزد صاحب دل

 

"صفائی" گر تو خواهی نام نیکو

 

بکن با حکمت و با علم و دین خو

 

اشعار جمال جناب‌پور در مدح سیّد مبارکه‌ای:

زهی سعادت ما ملّت سپاهانی

 

که ناطقی چو تو بر ما شده است ارزانی

 

چو پا به عرشه منبر نهی ز حلّ اصول

 

بیان نمایی و باشی به ذکر یزدانی

 

به حمد حضرت داور زبان چو بگشایی

 

قلوب‌های سیه را کنی تو نورانی

 

رهی ز جهل، تو این شیعیان گمره را

 

ز وصف احمد و آل ار کنی سخنرانی

 

سزد که اهل صفاهان کنند فخرِ تو را

 

به سایر ملل و مردمان ایرانی

 

ندیده چشم فلک زیر گنبد مینا

 

چنین محدث خوش لهجه سخن دانی

 

تویی مروّج دین محمد عربی

 

تویی مخرّب دین یهود و نصرانی

 

هر آن که دعوی باطل به مسلمین آرد

 

تو دفع او بنمایی، تواش کنی فانی

 

مقام و مرتبه‌ات بر زبان نمی‌آید

 

حقیقتاً تو به نطق و به وعظ سلطانی

 

ز تیغ و تیر زبانِ تو جمله کفار

 

ذلیل و خوار و زبونند و نیست درمانی

 

تو برگزیده پروردگار خویشتنی

 

به حق نهاده به رأس تو تاج شاهانی

 

چو در فضایل مولا علی سخن گویی

 

از آن سخن همه دانند اهل ایمانی

 

تویی مبلّغ اسلام،‌ای نکو منظر!

 

به زهد، بوذر عصر و نظیر سلمانی

 

ز دودمان نبی وز سلاله حیدر

 

ز شیر فاطمه وز نسل چارم ارکانی

 

نصایح تو اگر بشنوند خلق جهان

 

شوند صاحب جسمی و نفس روحانی

 

به راستی که اگر حجّتان حق نبُدند

 

نبُد به ملت این عصر بوی انسانی

 

ز نحر فضل خود‌ای واعظ و مبلّغ شرع!

 

نموده‌ای تو جهان را چنین گلستانی

 

مؤدبی تو به آداب فقه و نحو و اصول

 

مؤلّف کتب و حافظٌ لقرآنی

 

ز دانش و ادبت ‌ای یگانه عالم دهر

 

تمام شهره‌ور و جمله راست درمانی

 

تو راست حقّ بزرگی به شیعیان علی

 

رهین منّت تو صاحبان ایمانی

 

غیور و هادی دین و مبیّن قرآن

 

کمینِ درگهِ تو مثنوی و قاآنی

 

اگرچه تلخ به کام تو زندگی کردند

 

بدان زیان نرسد جز به شخص عرفانی

 

به کوفه ملجم بدکیشِ بی حیا از کین

 

شهید کرد علی را ز راه نادانی

 

یزید کشت حسین و تنش به کرببلا

 

سرش به طشت و لبش زیر چوب خزرانی

 

چو دید زینب مظلومه گفت‌ ای ظالم

 

مزن تو چوب و ببین چیست صوت قرآنی

 

کجا رسی تو بدانجا "جمال پور جناب"

 

که از محمد و آلش کنی سخنرانی

 

 

 

 

فرزندان

از مرحوم مبارکه‌ای یک فرزند پسر به نام دکتر سید کمال الدین صفائی و سه دختر باقی ماند. دکتر صفائی در سال ۱۳۰۸ش در اصفهان متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در اصفهان به پایان رسانید و در تهران در دانش سرای عالی در شعبه طبیعی فارغ التحصیل گردید و در اصفهان به دبیری پرداخت.   دکتر صفائی از مردان نیک روزگار است که در تهران ساکن است و به خدمت به مردم از طریق پزشکی اشتغال دارد. وی ادیبی فاضل و پزشکی متعهد و متدین است. از خدای متعال سلامتی و شادکامی وی را خواستاریم.

 

 

حریم خلوت ( چله خانه تکیه بابارکن الدین)

از بزرگانی که نسبت به زیارت مزار تخت فولاد توجه و ارادت خاص داشتند، جناب شیخ بهایی را باید نام برد که در جنوب شرقی بقعه بابارکن­الدین، خلوتگاهی منسوب به ایشان است و عالم فاضل و خطیب دانا مرحوم سید محمد علی مبارکه ای در کتاب " اخلاق انسان ملکوتی" در اهمیت و اعتبار این مکان می نویسد:

محمدعلی مبارکه ای 
تولد: ۱۲۷۷ش. 
وفات: ۱۳۲۴ش.